นี่อาจไม่ใช่เรื่องที่คนไทยคุ้นเคย แต่กลับเป็นเรื่องปกติในหลายประเทศที่แม้แต่คนในประเทศเองก็ยังสงสัย นั่นคือการตั้งราคาเครื่องดื่มแปลก ๆ ขวดเล็กขายแพงกว่าขวดใหญ่ ทั้งที่ข้างในคือเครื่องดื่มชนิดเดียวกัน
การตั้งราคาแบบนี้มีให้เห็นตามร้านค้าในออสเตรเลียและญี่ปุ่น มักใช้กับน้ำเปล่าและน้ำอัดลม ซึ่งก็มีชาวออสเตรเลียและญี่ปุ่นออกมาโพสต์ถามกันอยู่บ้าง ว่าทำไมขวดใหญ่ถึงถูกกว่า?
อย่างในญี่ปุ่น น้ำขวด 2 ลิตร ราคาประมาณ 90 เยน ในขณะที่น้ำขวด 500 มล. ราคาสุงกว่า 100 เยน
ในออสเตรเลียก็ขายน้ำผุดธรรมชาติขวด 1.5 ลิตร ราคา 70 เซ็น แต่ขายขวด 600 มล. ในราคา 1 ดอลลาร์
ต้องบอกว่านี่คือเรื่องของ “ราคา” ไม่ใช่ “ความคุ้มค่า” เพราะถ้าเทียบความคุ้มค่าด้วยราคาต่อลิตร ขวดใหญ่ยังไงก็ถูกกว่าไม่ต่างจากน้ำที่ขายในไทย ที่ขายขวด 600 มล. 7 บาท ส่วนขวด 1.5 ลิตร 14-15 บาท ซึ่งขวดใหญ่คุ้มค่ากว่า แต่ก็ราคาสูงกว่าเป็นปกติ เพราะน้ำเยอะกว่า
แต่การที่บางที่ขายน้ำขวดเล็กแพงกว่าทั้งที่ความคุ้มค่าน้อยกว่า ก็ไม่ใช่ว่าเขาไร้เหตุผล หรือตั้งราคาผิดพลาดแต่อย่างใด แต่จริง ๆ แล้วมันค่อนข้างสมเหตุสมผลเลย
ต้นทุน – เล่าไปคุณอาจไม่เชื่อ แต่จริงๆ แล้วการผลิตน้ำขวดเล็ก/ขวดใหญ่ บางครั้งก็มีต้นทุนไม่ต่างกัน น้ำขวดเล็กอาจมีต้นทุนสูงกว่าด้วย เพราะขวดใหญ่จะได้ประโยชน์จาก Economy of Scale มากกว่า อีกทั้งในการขนส่ง รถจะบรรจุขวดเล็กได้น้อยกว่าถ้าเทียบตามน้ำหนักหรือปริมาตร และการบริหารจัดการน้ำขวดเล็กบนชั้นวางและคลังสินค้าก็มีค่าใช้จ่ายมากกว่า
การแบ่งแยกราคา (Pric Discrimination) – เรื่องนี้น่าจะเป็นสาเหตุหลักของการตั้งราคาแบบนี้เลย ซึ่งคล้ายกับโปรตั๋วหนังวันพุธ เพราะขายให้กับผู้บริโภคคนละกลุ่มตามพฤติกรรมของพวกเขา มีความต้องการแตกต่างกัน ในสถานที่ท่องเที่ยว สนามกีฬา ตลาด ทำเลที่คนต้องการความสะดวกสบาย การตั้งราคาน้ำขวดเล็กแพงกว่า ถือเป็นการคว้าโอกาสสร้างกำไรจากความต้องการของลูกค้ากลุ่มนี้ ส่วนขวดใหญ่ที่ให้ความสะดวกน้อยกว่า ก็อาจไม่เป็นที่ต้องการเท่า จึงตั้งราคาขายถูกกว่าเพื่อจูงใจชดเชยกัน ให้กับลูกค้าที่ไม่ได้สนใจเรื่องความสะดวกสบายแต่เน้นความคุ้มค่า
จิตวิทยา – การตั้งราคาขวดใหญ่ให้ถูกกว่า ช่วยจูงใจให้ลูกค้าเห็นว่าคุ้มกว่าจริงๆ และเลือกซื้อขวดใหญ่มากขึ้น ซึ่งขวดใหญ่จะมีสัดส่วนกำไรมากกว่า อีกนัยหนึ่งหมายถึงปริมาณที่ขายได้โดยรวมก็สูงขึ้นด้วย
ขยะพลาสติก – คงปฏิเสธไม่ได้ว่าขวดพลาสติกคือหนึ่งในต้นเหตุของปัญหาขยะพลาสติก ซึ่งในแต่ละประเทศมีมาตรการแก้ไขและรับมือแตกต่างกัน น้ำขวดใหญ่อาจใช้พลาสติกพอๆ กันกับขวดเล็ก แต่จุน้ำได้มากกว่า ถ้านับการบริโภคน้ำเท่ากันหมายถึงการใช้พลาสติกน้อยลง การตั้งราคาขวดเล็กให้แพงกว่าจึงช่วยทำให้คนเลือกซื้อขวดใหญ่มากขึ้น เพื่อลดขยะที่มากกว่าจากขวดเล็ก หรือบางยี่ห้อก็ไม่ขายขวดเล็กเลย
อย่างไรก็ตาม เหตุผลเหล่านี้มาจากการวิเคราะห์ของเพจและข้อมูลที่รวบรวมมาจากความคิดเห็นในประเด็นนี้ของผู้ใช้งานอินเทอร์เน็ต ในแต่ละประเทศ แต่ละที่อาจมีเหตุผลจริงในการตั้งราคาแบบนี้แตกต่างกันไป
