เมื่อประเทศไทยเข้าสู่สังคมสูงวัย อะไรจะเกิด?

ตั้งแต่ปี 2561 เป็นครั้งแรกที่ประเทศไทยมีจำนวนผู้สูงอายุ ‘แซงหน้า’ ประชากรเด็ก ทำให้กลายเป็นสังคมสูงอายุ (Aging Society) อะไรเป็นเกณฑ์วัดการเข้าสู่สังคมผู้วัย และสามารถเกิดอะไรขึ้นได้บ้าง ทั้งในแง่ของสังคมและเศรษฐกิจ

Contents

.การแบ่งระดับสังคมผู้สูงวัย ผลกระทบของสังคมสูงวัย

.

การแบ่งระดับสังคมผู้สูงวัย

จะดูว่าเราอยู่ในสังคมสูงวัย level ไหน ดูได้จากสัดส่วนของผู้สูงวัยที่มีอายุมากกว่า 65 ปีขึ้นไป ต่อประชากรในประเทศนั้นๆ ซึ่งสามารถแบ่งได้เป็น 3 ช่วง ได้แก่

#Aging society ก้าวเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ

มีสัดส่วนของประชากรอายุ 65 ปีขึ้นไปมากกว่า 7% ของประชากรทั้งประเทศ

#Aged society สังคมผู้สูงอายุโดยสมบูรณ์

มีสัดส่วนของประชากรอายุ 65 ปีมากกว่า 14% ของประชากรทั้งประเทศ

#Super-aged society สังคมผู้สูงอายุอย่างเต็มที่

มีสัดส่วนของประชากรอายุ 65 ปีขึ้นไปมากกว่า 20% ของประชากรทั้งประเทศ

*ซึ่งในปี 2565 ถือเป็นปีแรกที่ประเทศไทย เข้าสู่การเป็นสังคมสูงอายุโดยสมบูรณ์ (Aged Society) เป็นประเทศกำลังพัฒนาประเทศแรกของโลก และยังมีการคาดการณ์ว่า น่าจะขยับขึ้นเป็นสังคมสูงอายุแบบสุดยอด (Super-aged Society) ในอีกเพียง 9 ปี ซึ่งนับว่าเป็นอัตราที่รวดเร็วกว่าประเทศญี่ปุ่นที่ใช้ระยะเวลา 11 ปี

นอกจากนี้ แม้ประเทศไทยจะเป็นสังคมสูงวัยตามญี่ปุ่น สิงคโปร์ และเกาหลีใต้ แต่กลับเป็นประเทศกำลังพัฒนาซึ่งทำให้คน “แก่ก่อนรวย” เนื่องจาก 1 ใน 4 ของผู้สูงอายุ ไม่มีเงินออม ทั้งยังมีปัญหาเรื่องสภาพแวดล้อมภายในบ้าน ที่ไม่เอื้อต่อการใช้ชีวิตบั่นปลาย

โดยสาเหตุหลักของสังคมสูงวัยในไทย มาจากอัตราการเกิดที่มีแนวโน้มลดต่ำลงมาอย่างต่อเนื่อง การแต่งงานช้า และความไม่ต้องการมีบุตรที่เพิ่มขึ้น รวมไปถึงประชากรมีอายุยืนมากขึ้น

ผลกระทบของสังคมสูงวัย

การบริโภคที่เป็นจุดขับเคลื่อนเศรษฐกิจหลักของไทยถึงจุดอิ่มตัว เพราะผู้สูงอายุมักเก็บออมเพื่อการเกษียณทำให้เศรษฐกิจถดถอย
ธุรกิจรูปแบบเก่าจะเติบโตได้ยาก ในขณะที่อุตสาหกรรมยา การดูแลสุขภาพ จะเติบโตได้ดี แต่อุตสาหกรรมยานยนต์ เสื้อผ้า อาหารและเครื่องดื่ม จะเริ่มหดตัวลง
ขาดแคลนทั้งจำนวนและศักยภาพของแรงงาน จำนวนคนในวัยทำงานที่ลดลง และแรงงานส่วนใหญ่เริ่มเข้าสู่ภาวะสูงวัยมีข้อจำกัดทางกายภาพและศักยภาพในการเรียนรู้และทักษะการปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงใหม่ๆ
ธุรกิจที่เกี่ยวกับประชากรจำนวนมากอาจอยู่ในภาวะสูญเปล่า เช่น สถานศึกษา ภาคอุตสาหกรรม
ประชากรมีปฏิสัมพันธ์ทางสังคมบนโลกเสมือนจริงแทนการพบปะกันมากยิ่งขึ้น
ภาระของรัฐบาลจะเพิ่มสูงขึ้นจากค่าใช้จ่ายด้านรัฐสวัสดิการ

สำหรับปัญหานี้ ในหลายๆ ประเทศ ได้มีการปรับเพิ่มอายุการเกษียญให้มากขึ้น เช่น

ประเทศสิงคโปร์เพิ่มอายุเกษียณจาก 65 ปีเป็น 67 ปี
ประเทศเกาหลีใต้ปรับการเกษียณอายุจาก 55 ปี ไปเป็น 60 ปี
ประเทศญี่ปุ่นในปี 2568 จะขยายการเกษียณอายุจากเดิม 62 ปี เป็น 65 ปี

เราที่อยู่ในสังคมนี้ และแน่นอนว่าจะต้องกลายเป็นหนึ่งในประชากร ‘ผู้สูงวัย’ ในอนาคต ก็ต้องตระหนักถึงวิกฤติต่างอาจเกิดขึ้น และเตรียมตัวให้พร้อม วางแผนการเงินและการเกษียณให้รอบคอบ